Dr. Johannes Helder

Vrijmetselaar van 1879-1933

Dr. Johannes Helder werd 24 februari 1839 in Aalsum (Fr.) geboren. Hij studeerde theologie en promoveerde in 1865 op een proefschrift “Het geloof volgens Jezus onderzocht uit de bronnen der synoptische evangeliën”.

Al tijdens zijn studietijd stond hij bekend als een aanhanger van de moderne richting in de theologie. Hij is predikant geweest in meerdere plaatsen in Nederland, waaronder Zierikzee. Hij was daar predikant van 1885-1905 en opnieuw van 1907 tot 1930. Hij werd gezien als een markant, streng en veeleisend man. 

Helder was een man die geroemd werd vanwege zijn onpartijdige standpunten die hij in een vergadering kon innemen als er gevoelige kwesties speelden.

Naast zijn werk als dominee was hij ook een maatschappelijk zeer betrokken persoon. Hij zette zich onder meer in voor de verbetering van de positie van armen, voeding voor schoolgaande kinderen, geneeskundige verzorging. Vanwege zijn verdiensten voor kerk en samenleving werd hem bij zijn 60-jarig ambtsjubileum een marmeren gedenksteen aangeboden die geplaatst werd in de oostelijke muur van de Nieuwe Kerk in Zierikzee. 

Helder werd in 1879 ingewijd in de Loge “Deugd en IJver” te Harlingen. Het was in die tijd niet ongewoon dat een moderne, of vrijzinnige, predikant lid werd van de Vrijmetselarij. Immers, vrijheid en zedelijk streven waren raakvlakken tussen modernen in de kerk en de Vrijmetselaren.

Toen hij in 1885 predikant werd in Zierikzee liet hij zich overschrijven naar Loge De Ster in ’t Oosten. Al snel werd hij Voorzittend Meester, een functie die hij 45 jaar lang bekleedde.

In 1886 werd hij lid van het hoofdbestuur van de Orde. Hij vervulde de functies van Grootarchivaris-bibliothecaris en Eerste Groot Opziener. Vanwege zijn verdiensten werd hij in 1918 erelid van de Orde van Vrijmetselaren.

Helder is onomstotelijk een erudiet Vrijmetselaar. Hij heeft op verzoek van het hoofdbestuur grondig onderzoek verricht naar de oorsprong en de betekenis van de maçonnieke rituelen. Het is een zoektocht geworden naar de door de traditie overgeleverde ritualen en symbolen.
Dat leidde tot een voorstel om te komen tot een nieuw rituaal dat nog altijd bekend staat als het “Rituaal Helder 1905”. Het rituaal werd echter in de ledenvergadering van het Grootoosten weggestemd.

Dr. Helder was een man die aandacht besteedde aan de immateriële en materiële kanten van het leven en zich daartoe met veel energie in zette. Hij koesterde de beginselen van vrijheid, was altijd op zoek naar wat mensen verbindt en trachtte weg te nemen wat mensen van elkaar scheidt.